Ευγενικός, Μάρκος

(Κωνσταντινούπολη 1393 – 1445). Μητροπολίτης Εφέσου (1437-45). Μετά τις σπουδές του δίπλα σε επιφανείς δασκάλους (Γεώργιο Γεμιστό, Ιωάννη Χορτασμένο κ.ά.) έγινε μοναχός στη μονή του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων και επιδόθηκε σε θεολογικές μελέτες. Το 1437 ο αυτοκράτορας τον έπεισε να χειροτονηθεί μητροπολίτης Εφέσου για να μπορέσει να λάβει μέρος στη σχεδιαζόμενη τότε σύνοδο της Φλωρεντίας με επίσημη ιδιότητα. Κατά την ιστορική εκείνη σύνοδο (1438-39) που κατέληξε στην τυπική ένωση των δύο Εκκλησιών (Ορθόδοξη και Καθολική), ο Ε. έγινε επικεφαλής των ανθενωτικών. Επέμενε στην ειλικρινή θεολογική εξέταση των σημείων που χώριζαν τις δύο Εκκλησίες, ενώ ο βυζαντινός αυτοκράτορας και οι ενωτικοί απέβλεπαν κυρίως στα πολιτικά και στρατιωτικά οφέλη που θα προέκυπταν από την προσέγγιση με τον πάπα και τους δυτικούς ηγεμόνες. Τελικά, ο Ε. ήταν ο μόνος που παρά τις ισχυρές πιέσεις δεν υπέγραψε τον όρο, το έγγραφο της ένωσης. Γι’ αυτό όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη «είδε το πλήθος δοξάζον αυτόν ως μη υπογράψαντα, και προσεκύνουν αυτώ οι όχλοι καθάπερ Μωυσεί και Ααρών και ευφήμουν αυτόν και άγιον εκάλουν». Οι επίσημες πολιτικές και εκκλησιαστικές Αρχές τον καταδίωξαν, αλλά έχοντας τεράστια λαϊκή υποστήριξη, κατόρθωσε να ματαιώσει στην πράξη την ένωση και την υποταγή της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας στον πάπα. Από την άλλη πλευρά, όμως, ανοίγοντας ένα εσωτερικό μέτωπο, υπέσκαψε το κύρος του κράτους και τη θέληση των πολιτών για άμυνα τη στιγμή ακριβώς που οι Τούρκοι είχαν αρχίσει να περισφίγγουν την Κωνσταντινούπολη. Ο Γεννάδιος Σχολάριος, διάδοχός του στην αρχηγία του ανθενωτικού αγώνα, τον ανακήρυξε αργότερα άγιο. Ο Ε. άφησε πολλά συγγράμματα. Όλα έχουν θεολογικό περιεχόμενο και είναι σχετικά με τις δογματικές διαφορές των δύο Εκκλησιών.